تلویزیون و توسعه آموزشی در ایران؛ مطالعه موردی: سیاست های شبکه آموزش

در دنیای معاصر رسانه های جمعی به عنصری اساسی در جامعه مبدل گشته و ایفاگر کارکردهای بسیاری در زندگی انسانی هستند. گسترش بسیار زیاد تولید در ژانرها، موضوعات و گروه های سنی مختلف در شبکه های تلویزیونی، بسیاری از سازمان ها و موسسات رسانه ای جهان را بر آن داشته تا کار تولید برنامه های نمایشی را به طور تخصصی دنبال کنند. صدا و سیما جمهوری اسلامی ایران نیز از این امر مستثنی نبوده است، تاسیس شبکه تخصصی خبر و پس از آن شبکه تخصصی آموزش، حرکت به سوی تخصصی شدن شبکه ها در ایران را نوید می داد اما هنوز تا رسیدن به نقطه مطلوب تخصصی شدن حقیقی شبکه های تلویزیونی راه بسیاری در پیش است. اهمیت جایگاه تلویزیون آموزشی در سیر تحولات مربوط به ارتباطات توسعه در ایران و جهان، ما را بر آن داشت تا روند آموزش از راه دور کشورهای پیشرفته و حضور پا به پای رسانه ها و بخصوص تلویزیون در این عرصه را مورد مطالعه قرار دهیم. از این رو سیاست های آموزش از راه دور خصوصا تلویزیون آموزشی کشورهای پیشرو در این امر همچون انگلستان، آمریکا و هند تحلیل و در نهایت با تحلیل سیاست های شبکه آموزش سیما با استفاده از پژوهش اسنادی و همچنین مصاحبه عمیق با مدیران ارشد شبکه آموزش وضعیت موجود این برنامه ها مورد ارزیابی قرار گرفت. آنچه از تحلیل سیاست ها و روند تولید برنامه ها برمی آید حجم عظیمی از برنامه های آموزش عمومی با مخاطبینی عام و عدم توجه کافی به دیگر حوزه ها چون آموزش پایه و آموزش عالی بوده است. بر این اساس می توان این شبکه را جزء شبکه های فرهنگی گنجاند با این تفاوت که بحث عدالت آموزشی یکی از مهمترین اهداف مد نظر مسئولین و سیاست گذاران این شبکه بوده است. در راستای رسیدن به وضعیت مطلوب زمانی این امر محقق خواهد شد که سه دایره(نیازها، منابع و راهبرد ها) کاملا بر هم منطبق باشند به عبارتی توسعه آموزشی و رسیدن به وضعیت مطلوب زمانی تحقق پیدا خواهد کرد که ابتدا ماموریت تلویزیون در توسعه و بخصوص توسعه آموزشی در سه بعد مشخص گردد؛ نخستین بعد مساله شرایط کنونی است که مستلزم ارزیابی مادی و معنوی جامعه، امکانات و محدودیت هاست بعد دوم مساله حدود نیازها و آرمان ها را تعیین می کندو آنچه عامل قاطعی در رسیدن به این آرمان ها و تامین این نیازها است بعد سوم است که میزان آگاهی ما را از امکانات، محدودیت ها، نیازها و آرمان ها نشان می دهد. از این رو دایره سوم نماینده راهبرد ها و سیاست ها است و سطح برخورد آن با دو دایره دیگر تعیین کننده حوزه امکانات واقعی در آینده است. بدیهی است به هر میزان که درجه آگاهی ما بیشتر شود، این حوزه امکانات وسیعتر خواهد بود تا آنجا که در حوزه آرمانی ما این سه دایره کاملا بر یکدیگر منطبق خواهند شد. از دید اکثر مدیران شبکه آموزش وضعیت مطلوب در حوزه آموزش عالی زمانی محقق خواهد شد که شبکه بتواند برای تمامی اقشار فرهیخته اعم از طلاب، مهندسان، جامعه شناسان و... تولید برنامه کند. وضعیت مطلوب در زمینه آموزش پایه انتخاب یک قشر سنی خاص و تولید برنامه برای همان قشر است همچنین وضعیت مطلوب در زمینه آموزش عمومی زمانی محقق خواهد شد که بتوانیم مولفه ها و ویژگی های قالب میراث فرهنگی ایران اسلامی را به مخاطب بشناسانیم.